Digital
Jaren ben ik al op zoek naar een manier om mezelf minder te laten prikkelen door dat ding in mijn achterzak: mijn smartphone en vooral de social media apps erop. De aanleiding was dat ik de prikkels niet verdroeg toen ik in mijn burn out zat. Ik zocht naar rust en eenvoud. Later ging ik vooral op zoek naar manieren om niet afgeleid te worden, om meer in het moment te leven.
Ik heb zelfs periodes gehad waar ik terug volledig was overgestapt naar zo een klein eenvoudig Nokiatje waar je enkel met kon bellen en SMS’en. Ik was volledig fan maar ik miste ook een groot stuk van de mogelijkheden. Want naast de prikkels die je wegneemt neem je door deze switch ook een groot aantal functionaliteiten weg.
Ik heb geprobeerd met dual simcards, dat zijn 2 simkaarten met één telefoonnummer: Je moet de ene uitzetten en dan werkt de andere. Dus één in de Nokia voor in het weekend en ’s avonds en de andere in de smartphone. Dat was eigenlijk nog een redelijk goede oplossing maar helaas worden dual simcards niet meer gemaakt. En geen structurele oplossing. De oplossing ligt niet in meer technologie maar in je eigen gedragingen.
Een smartphone is voor mij een redelijk duaal item: Het is efficient én afleidend. Nodig en nutteloos.
Efficient in productiviteit, snelheid en directheid, daar hou ik van. Dat is ook de reden waarom ik sinds het begin van het internet aan het experimenteren ben met online wap-pagina’s – voorlopers van Instagram – automatiseringen van berichten – navigeren – informatie geven en verkrijgen, …
De overgang van de Nokia 7110 naar de eerste iPhone was voor mij zoiets als de maanlanding… A huge step (toen nog) for Mankind.
Efficient ook omdat ik niet meer steeds thuis aan een computer gekluisterd moet zijn om bepaalde zaken te doen. Boekhouding, dringende mails beantwoorden, werkfiles doorsturen, een ticket boeken, … Vroeger moest ik dan naar huis snellen om dat te doen, want sommige dingen zijn nu eenmaal dringend.
Efficient in tijd dus en ruimte eigenlijk ook. 😉
Afleidend, omdat het ons enerzijds niet de mogelijkheid geeft om in de moment zelf te leven. We leven niet alleen in het nu maar wel leven door die smartphone ook in een parallelle dimensie waar we ook steeds beschikbaar zijn voor die hele wereld zowel privé als professioneel. We zijn gewoon voor iedereen bereikbaar. Maar dat hadden we ook al bij de intrede van de GSM in de jaren ’90 en 2000.
De extra afleidende factor die is toegevoegd door de smartphone zijn de verslavende, entertainende en beloningsgerichte social media apps. Deze zijn door de jaren heen zo zijn ontwikkeld dat ze inspelen op onze sociale en psychologische behoeften, wat hun sluw ontwikkelde aantrekkingskracht alleen maar sterker maakt.
Zelf heb ik een push & pull relatie met die social media. Social Media is voor mij een tool maar zelfs dan ligt de valkuil steeds open.
Dopamine
Bovenstaand is ook niets nieuws onder de zon, we weten eigenlijk allemaal hoe impact vol social media zijn voor onze emotioneel en mentaal welzijn. En vooral hoe monsterlijke tijdvreters het zijn. Dat besef is bij mij al een tijdje gelden gekomen en in een poging om minder prikkels te laten binnenkomen had ik al redelijk wat stappen genomen. Maar met het opgroeien van mijn kinderen heb ik gezien wat de werkelijke impact is. Ik zag mijn kinderen elk leeg moment opvullen met swipen door Snapchat, Youtube shorts, Instagram, …
“een grinnik – swipe” “verwondering – swipe”, “oooh schattig – swipe”, “uuuh – vies swipe”, “hmm sexy – swipe” Soms zelfs een uur aan één stuk en ik durf te wedden dat het elders misschien nog langer is.
Elk moment dat je geest zou kunnen gebruiken om even tot rust te komen, gedachten te ordenen of gewoon te dromen wordt nu ingevuld met prikkels van voorgekauwde content, korte snelle beloningen die een constante flow van dopamine die door je lijf gestuurd wordt. Vandaar ook dat als je vraagt of oplegt aan je kinderen om te stoppen met “schermpjes” dat dat op zoveel weerstand botst of zelfs slecht gezinde reacties uitlokt. De verslaving reageert dan, de geest en het lichaam beschermen zichzelf tegen het ontbreken van het gelukshormoon.
Net zoals met suiker trouwens, in al zijn vormen…
Ik kijk al jaren geen TV meer, series ook slechts bij uitzondering. Ik merk vooral dat als ik er naar grijp, het in periodes is van vermoeidheid of op momenten dat ik me mentaal minder sterk voel. Het is gemakkelijk om je dan te laten onderdompelen in een wereld waar je even niet moet nadenken.
Toegegeven, ik geniet ook van een goeie serie. Maar het laat me altijd achter met een honger, als de reeks gedaan is wil ik méér, als ik een aflevering uitzet dan is mijn goed gevoel snel weg en komen de gedachten die je wou vergeten weer snel terug. Sociale Media doen dit op een nog constantere en méér toegankelijke wijze. Onze smartphone die ons altijd vergezelt is maar een armlengte verwijderd en kan ons met één swipe in een andere wereld brengen. Een wereld waar we vreugdevolle, erotische, avontuurlijke of aspirationele prikkels aan de lopende band voorgeschoteld krijgen. Zijn we de éne bron beu kunnen we zo overschakelen naar de volgende bron.
Is het je al opgevallen dat we geen tijd meer nemen om gewoon even in observatie of zelf reflectie modus te gaan. Wachten op de bus, een treinrit, meerijden met iemand in de auto, die 5 minuten tussen wachten tot je partner klaar is en vertrekken naar ergens, … àlles àlles wordt opgevuld met een ogenschijnlijk onschuldige actie. Even mezelf bezighouden, even mijn gedachten afblokken, even de realiteit ontspringen …
Detox
Het is gemakkelijker om de fouten bij anderen te zien dan bij jezelf. Ik dacht altijd dat ik redelijk gecontroleerd omging met social media. Ik gebruik het vooral als push om mijn werk en beeld-skils aan de wereld te laten zien of om mijn mening te verkondigen. ‘T is vooral een push en in mindere mate een pull. Maar door te observeren wat het met anderen doet, in eerste plaats mijn kinderen, ben ik dat op mezelf beginnen reflecteren en ben tot de constatatie gekomen dat ik het niet beter doe dan anderen. We trappen allemaal in de Social Media val, ieder op zijn eigen manier en op zijn eigen moment. Ik ben me er bewust van geworden hoe vaak ik nuttige tijd verpruts met te verdwijnen in een wereld van zinloze prikkels en entertainment. En na wat reflectie ben ik tot volgende conclusies gekomen.
- Digitaal Positief: Ik ben iemand die het digitale adoreert, ik hou van de vooruitgang, de mogelijkheden, de evolutie die het met zich meebrengt. Daar horen altijd randfenomenen bij die een bepaalde extra bewustwording vragen. Die moet je aanvaarden, een plaats geven en een manier met vinden om daar met om te gaan. Net zoals bijvoorbeeld drones een nieuwe dimensie aan ons leven geven en nog meer zullen geven maar daar zijn ook een aantal bedenkingen bij: zoals privacy en veiligheid.
- Zelf Discipline: Er bestaan heel wat manieren om onder het juk van social media uit te komen. De ene al wat drastischer dan de andere. Mijn eerdere pogingen zoals terug over te schakelen naar een “old school” GSM, dual sim cards te gebruiken of het aanzetten van schermtijd voor bepaalde apps op je smartphone zijn daar goede voorbeelden van. Maar volgens mij is er maar één manier om onder het juk uit te komen en dat is jezelf de juiste discipline opleggen om hier verantwoord met om te gaan. Hoe je het draait of keert, digital is the way to go. Je zal altijd een smartphone op zak hebben maar hoe je er met omgaat bepaal je zelf. Je auto rijdt ook sneller dan toegelaten is maar jij bepaalt of je die grens overschrijdt of niet.
- Ruimte voor leegte: De kracht van het niets is zéér krachtig. Veel mensen zijn bang voor de leegte als die hen voorgeschoteld wordt. Meestal omdat er dan gevoelens, reflecties, ideeën naar boven komen die inspanning vragen om te plaatsen of te verwerken. De tijd daarvoor nemen is niet de gemakkelijkste weg en niet weggelegd voor iedereen. Maar een tussen-moment gebruiken om gewoon te zitten en kijken, observeren, uit te rusten, je gedachten de vrije loop te geven of zelfs gebruiken om over iets specifiek na te denken en een mening te formuleren. Dat is een primaire bron van persoonlijke evolutie, zelfbewustzijn en groei.
Toegegeven, in de eerste periode van de detox is dit redelijk confronterend, maar een normaal aspect van afkicken. Dat heb je ook bij afkicken van suiker, drugs, sigaretten, sex, … dat is een normaal onderdeel van het ontwennen. - Niet al slecht: social media hebben naast hun duidelijk negatieve impact ook positieve aspecten die niet vergeten mogen worden. We kunnen vrienden maken over heel de wereld, ons informeren over specifieke onderwerpen of de wereld van informatie voorzien over de fysieke barrières heen, ons niet alleen voelen in een bepaalde queeste, je (kunst)werk wereldkundig maken … Ik maak ook gebruik van social media apps om de voetbalclub van mijn dochter te promoten, mijn podcasts de wereld in te sturen, …. Gematigd en gericht kan het een mooie aanvulling zijn. Maar er is veel zelf discipline voor nodig om aan het georganiseerde kluwen van neveneffecten te weerstaan.
Praktisch
Maar hoe begin je er nu aan? Dit zal voor iedereen verschillend zijn.
Ik zal je meegeven hoe ik het georganiseerd heb.
Terug naar die zelfbewustwording,
dat is echt de eerste stap. Je bewust worden van je reflexen om naar je smartphone te grijpen. Dat kan zijn in die “tussen momenten” die eerder al vermeld werden maar ook wanneer er een stresserende situatie ontstaat is het gemakkelijk om te verdwijnen achter je schermpje om een conflict of ongemakkelijke situatie te negeren of af te ketsen. Daar gaat heel wat tijd over om inzicht in jezelf te krijgen, schermtijd op je smartphone is daar wel een handig hulpmiddel voor. Ik heb al mijn social media apps beperkt tot één uur per dag. (Instagram – LinkedIn – Youtube – Facebook – Reddit – TikTok …). één uur voor allemaal, dus ik moet al goed kiezen met welke ik mijn tijd zou verprutsen. De eerste stap in die zelfbewustwording is dat je zal schrikken hoe snel je aan die limiet zit. Op die manier kan je zien hoe snel je al een uur verspeelt aan zinloos scrollen/swipen. Vanuit die bewustwording moet je jezelf gedisciplineerd op de vingers tikken als je die tijd wilt overschrijden, de volgende stap is dat uur zelfs niet meer te overschrijden maar te beperken. Dat uur is niet verplicht, probeer er (ver) onder te blijven.
Ander opties zijn om alle social media apps van je telefoon te zwieren maar daar ben ik persoonlijk geen voorstander van, ik vind dat we er met moeten leren omgaan niet verstoppen. Een roker die geen sigaretten heeft rookt ook niet. Maar vanaf de verleiding of de mogelijkheid er is breekt de wilskracht. Toen ik gestopt was met roken heb ik nog een half jaar met sigaretten rond gelopen.
Beheers het, laat je niet beheersen!
Ga zitten en denk eens na hoe jij je dag wil indelen en wanneer je tijd maakt om bewust even door je social media feeds te gaan: getimed en gecontroleerd. Is social media een onderdeel van je werk, behandel het dan zo, tussen de kantoor uren. Voor je eigen social media kies één of twee momenten per dag waar je bewust en met aandacht door je socials loopt, de feeds van je vrienden en familie bekijkt om op de hoogte te blijven van nieuws, interessante producten of services te bekijken of naar werk van concurrentie, inspiratie te zoeken… of om je eigen posts te maken. Ook dat kan je op die moment inplannen. Dat neemt soms foute impulsen al weg bij het posten.
Met andere woorden organiseer je social media gedrag in een dagelijkse gecontroleerde en getimede routine. Routines, eenmaal aangeleerd, zijn gemakkelijk na te leven. Afleren is een pak moeilijker, kijk maar hoe moeilijk het is om van je social media gewoonte af te geraken.
Praktisch leg ik mijn smartphone weg na 19u en bekijk ik die niet meer tot de volgende ochtend 7u.
Ik check mijn niet essentiële apps 2à3 keer per dag. Eén keer kort na de middag en één keer om 17u. Ik bepaal wanneer ik de aandacht aan die zaken geef, niet de app of iemand anders …
En dat brengt ons dan naadloos bij de triggers.
Don’t be triggered
De grootste valkuil zit ‘m natuurlijk in de notificaties. Het is leuk om te zien dat iemand een post van je geliked heeft of je aandacht geeft maar dat zuigt je meteen in de app en je bent weer vertrokken voor 5 minuten of een uur. Zoals net gezegd ben jij het die bepaald wanneer je jouw kostbare aandacht en tijd wil besteden aan die zaken. Notificaties zijn schreeuwtjes om aandacht van de app of andere mensen en zolang iets niet dringend is mag jij kiezen wanneer én òf je dat bekijkt.
Ik heb alle notificaties van mijn niet essentiële apps uitgezet, scheduled of prioriteit gegeven:
- Prioriteit:
Telefoon, SMS, Telegram (enkel gezin), alarm, huisalarm, agenda, Nest deurbel
(Na 20u zijn alle calls/berichten gemutet behalve die van gezin en familie en zéér close vrienden) - Getimede notificaties (scheduled om 8u ’s – 13u – 17u):
Weerbericht, Recycle app, Email, Whats app - Geen notificaties:
al de rest
Gevolg, dringende zaken komen wel tot bij mij. Al de rest kan getimed aandacht krijgen maar gebundeld. en de rest wanneer ik het nodig vind.
Conclusie, de mijne toch althans
Ik geloof hard in het ontwikkelen van zelfdiscipline om met zaken om te gaan. Door zaken te bannen uit je leven bescherm je jezelf, dat is een eerste stap maar door ze te tolereren in je leven, een plaats te geven en beheerst weet te gebruiken creëer je een discipline die je sterker maakt en die je zo ook op andere aspecten van je leven zou kunnen toepassen: alcohol, suiker, drugs, snoepen,… Aan jou om jezelf eerlijk in de ogen te kijken en toegeven of iets problematisch is of niet.
Het is niet evident om deze gewoontes af te leren en in het begin nogal confronterend om te merken dat er zich momenten voordoen waarbij je echt jezelf tegenkomt, je op zoek gaat naar snelle prikkels, entertainment, afleiding om de leegte te vullen, om niet met je eigen gedachten geconfronteerd te worden. Ook al sta je positief in het leven en heb je weinig om je zorgen te maken, met jezelf oog in oog te komen staan is nooit een “walk in the park”. Want je kan héél de wereld iets voor de ogen houden, maar niet jezelf. En geef nu toe, je weet heus wel 10 zaken die leuker zijn om te doen dan semi verveeld naar een schermpje te kijken te swipen.
Ik dacht dat mijn ideale wereld er één was zonder smartphone, maar dan zou ik liegen. Ik ben een digital lover, techneut en technerd. Ik hou van mijn Komoot om wandelingen te vinden, te weten via Sunscout waar en wanneer de zon op welke hoogte staat, weten dat het binnen 3 minuten gaat regenen op Buienrader, wanneer mijn sterrenbeeld schorpioen boven mijn hoofd hangt. Ik verslind tonnen boeken via de Kobo app en brul mee via Spotify op Silvy in de auto, waar niemand mij hoort. Ik wil mijn stappen tellen en weten hoe goed ik geslapen heb en met Shazam ontdek ik die ene plaat in de koffiebar, …
Digitaal is my way of life, maar ik ben me zéér bewust van de valkuilen.
Tijd is een hele nieuwe dimensie geworden sinds ik al deze tactieken toepas op mijn digitale leven. Ik durf zelfs te zeggen dat ik op sommige dagen echt tijd over heb, niet elke dag, maar in het weekend zeker. Ik gebruik die tijd om zelf dingen te doen (ipv op social media te kijken naar andere mensen die iets doen), spendeer tijd met gezin, ik schrijf meer, ik neem in ’t algemeen meer tijd om de dingen te doen en focus me ook op één ding en vooral ik neem tijd mét en vòòr mezelf. Het klinkt héél stoffig, maar ik laat soms een leeg moment gewoon op mij af komen en dan laat ik de gedachten binnenkomen en wandel door mijn eigen zorgen, angsten, dromen en fantasie. En soms ga ik zitten of wandelen om bewust over iets specifiek na te denken. Die lege momenten zijn de beste, uit niets komt altijd iets.
Het is geen wedstrijd, het is geen geheelonthouding, het is een streven naar meer evenwicht. De ene dag gaat het perfect, de dag erna iets minder. Wees er jezelf bewust van en doe het de volgende dag gewoon beter.
Er is aan de basis niks mis met social media, likes en posts en stories en weet ik veel wat allemaal. Ik heb er ook mijn plezier aan: zowel in het maken van, als kijken naar. Er is wel iets mis met de dosering, perceptie en beloningen die er aan vast hangen. Er is vooral iets mis met de waarde die we er zélf aan geven en de waarheid die we proberen te ontwijken. Ik hou van het kleine podium dat ik daar voor mezelf creëer en weet dat naar waarde te schatten en weet ook welke impact dat heeft op mijn persoonlijk en professioneel leven. En door bovenstaande regels er op toe te passen hou ik dat ook mooi in de juiste proportie.
I’m in control of my (social media) life.
Niemand heeft een probleem, jij ook niet die dit artikel leest. En om te bewijzen dat je geen probleem hebt daag ik je uit om om een week lang niet op social media te komen. Als je dat probleemloos kan laat het ons hier gerust weten. Ik durf alvast toe te geven dat ik een probleem heb. Maar bovenstaande tactieken leren mij het stap per stap te controleren en beheersen. Eén stap verder in de continu groeiende zelfdiscipline!
En hier de korte versie voor de mensen die niet graag lezen:
